KRW-nummer: 08050
contact: Stefan Jansen (0623281534, Stefan.jansen@deltares.nl)
 
Managementsamenvatting van het CLM eindrapport ‘Innovaties in het kwadraat Samen voor een extra resultaat’ auteurs: E. Hees, L. Vlaar en P. Leendertse.
 
De Kader Richtlijn Water (KRW) richt zich op de verbetering van de ecologische en chemische waterkwaliteit. Eén van de knelpunten die het halen van de KRW-doelen in de weg staat is de milieubelasting van nutriënten en gewasbeschermingsmiddelen uit intensieve plantaardige teelten. Doel van het project Innovaties in het Kwadraat was een bijdrage te leveren aan het verminderen van de emissie naar het oppervlaktewater van gewasbeschermingsmiddelen en nutriënten vanuit drie belangrijke teelten met relatief veel normoverschrijdingen: peer, aardbei en prei. Het beoogde effect was dat telers en adviseurs in de fruit- en groentesector meer kennis krijgen van en gestimuleerd worden tot het doorvoeren van kosteneffectieve teeltinnovaties en van de kansen van de innovaties in het kwadraat. De betreffende innovaties zijn afkomstig van zeven ontwikkelbedrijven, allen deelnemers aan de Innovatieprijs Gewasbescherming 2008.

De deelnemende innovaties zijn geplaatst in een teeltsysteem voor aardbei, prei en peer, volgens de 5-stappen methode van geïntegreerde teelt:
 
1. Goed waarnemen
2. Preventie door betere conditie bodem en gewas
3. Waar mogelijk niet chemische bestrijding
4. Waar nodig chemie met verminderde emissies
5. Zuiveren restwaterstromen.
 
Concrete doelen van dit project:

• Het optimaliseren van innovaties in de praktijk door samenwerking tussen ontwikkelaars en telers door ontwikkeling van voorbeeld-teeltsystemen voor prei, aardbei en peer.
• Communicatie over de innovaties, en daarmee het bereiken van telers, loonwerkers en adviseurs en van beleidsmensen van waterschappen en provincies om hen van de kansen van deze systemen te overtuigen.

Monitoring van het milieuresultaat vond zo goed mogelijk plaats met behulp van de inputgegevens van gewasbeschermingsmiddelen en nutriënten. De inputgegevens van  gewasbeschermingsmiddelen uit de registratie zijn omgerekend naar milieubelastingpunten en vergeleken met de norm/gegevens van de referentieschema’s, waarmee de effectiviteit van de innovaties kan worden geduid. Daarnaast zijn depositiemetingen gedaan van de sensorgestuurde spuittechniek (Canopy Density Spraying ofwel CDS) in de drie teelten om een beeld te krijgen hoeveel van de spuitvloeistof op en naast de plant terecht komt.
 
Op basis van het veldexperiment (2011 en 2012) op 14 bedrijven hebben de deelnemers, in het bijzonder de adviseurs, een inschatting gemaakt dat door invoering van de kwadraat-innovaties een halvering van het gebruik (de input) van chemische gewasbeschermingsmiddelen en daarmee uiteindelijk ook de emissie haalbaar moet zijn voor de teelten prei en aardbei. Voor de perenteelt is een reductie van 25% naar verwachting haalbaar. Na invoering van de innovaties kan ook de emissie van nutriënten naar het oppervlaktewater verminderen met 5-10%.
 
Het teeltsysteem als kwadraatsysteem
Het project was gericht op een praktijktoets van een systeembenadering. Een systeem waarin verschillende innovaties met elkaar synergie geven, en een effect ‘in het kwadraat’ geven.
 
Er zijn verschillende voorbeelden van synergie:
 
• Door gebruik van sensorgestuurde en daardoor besparende CDS-techniek kan het verbruik van relatief kostbare natuurlijke middelen aanzienlijk worden beperkt.
• Door gebruik van niet-chemische belichtingstechniek in de schimmelbestrijding, met een chemisch reparatiemiddel achter de hand, is de CDS-techniek voor dat laatstgenoemde middel des te efficiënter.
• CDS- en CleanLight belichtingstechnieken zijn arbeidsintensief en zouden veel efficiënter kunnen zijn in combinatie met een onbemand voertuig; daarbij speelt dan wel de veiligheidsregelgeving een beperkende rol.
 
Twee jaar is, om meerdere redenen, te kort om vergaande conclusies te trekken. Twee seizoenen waren te weinig om te kunnen spreken van een voldoende gemiddelde ervaring, de weersomstandigheden waren daarvoor te bijzonder. Maar ook moeten we voor ogen houden dat het hier om een praktijkexperiment ging en niet om een ‘proefopstelling’. Telers waren niet altijd in staat of bereid om te veel innovaties te ‘stapelen’; in geval van een langer durend experiment zou die kans groter zijn.
 
De ‘kwadraat-gedachte’ heeft niet alleen betrekking op synergie tussen 2 of meer innovaties maar ook op de transitie naar een teeltsysteem volgens de 5-staps geïntegreerde teelt (Integrated Pest Management en Integrated Nutrient Management). Telers bevestigden na afloop zelf dat de stapeling van innovaties in een teeltsysteem leidt tot een mentale omslag, juist omdat elk van de ingezette innovaties een plaats heeft op een van die 5 stappen.
 
Tenslotte kwam de synergie ook tot uiting in de uitwisseling van innovaties tússen teelten, zoals de mogelijke toepassing van de voor hardfruit ontwikkelde schimmelbestrijders kalkmelk en Boniprotect in aardbeien.
 
De kennis over de effectiviteit en kosten van teeltkundige maatregelen is nog beperkt, zeker als het – zoals in dit project – gaat om een combinatie van nieuwe maatregelen en de effecten daarvan op de ecologie in verschillende watertypen (voornaamste doel van de KRW) en op de residuen en daarmee de opbrengstprijs van de producten.
 
Om de kostentechnische drempel voor telers daadwerkelijk te bepalen, is in het project voor een aantal innovaties afzonderlijk een zogenoemde terugverdientoets uitgevoerd. Individuele telers kunnen voor hun unieke bedrijfssituatie vaststellen bij welke procentuele besparing op het middelenpakket de betreffende innovatie zichzelf heeft terugverdiend in 7 jaar (break-even). Ook de innovatieve bedrijven gebruiken deze terugverdientoets om de ontwikkelde technieken door te ontwikkelen en kosteneffectief in de markt te zetten.
 
Voor enkele innovaties kan de drempel verlaagd worden door ze te koppelen aan een waarschuwingssysteem. In het project is dat nagegaan voor de belichtingstechniek van CleanLight en de fruitmotbestrijders Isomate en MadexPlus van Kusters en Koppert.
 
Een belangrijk resultaat van het project is ook gelegen in de ervaringen die innovatoren hebben opgedaan door hun innovatie in de praktijk bij telers te brengen. Voor toepassing van de technieken, o.a. Canopy Density Spraying en CleanLight-belichting hebben onderzoekers en machinebouwers uitstekende feedback ontvangen van de telers. Met deze feedback kan de innovatie versneld praktijk- en marktrijp gemaakt worden.
 
De doelgroep van Innovaties in het Kwadraat bestond in de eerste plaats uit de telers, daarna uit de adviseurs en de waterbeheerders. Dit kwam ook tot uiting in de gekozen communicatiekanalen, waar het accent lag op vakbladen en demonstratiedagen. In het tweede seizoen is intensief gewerkt aan drie telersgerichte films van 12-15 minuten, waarin per teelt alle innovaties de revue passeren. De films zijn op You Tube geplaatst.
 
De resultaten van Innovaties in het Kwadraat, inclusief de in ontwikkeling zijnde teeltsystemen voor prei- aardbei en peer, zijn in principe opschaalbaar naar alle bedrijven met prei, aardbei en peer, in binnen- en buitenland.
 
De resultaten zijn (deels) ook toepasbaar in andere teelten. Zo is het gebruik van CleanLight tegen Botrytis en echte meeldauw, ook relevant voor gewassen zoals kleinfruit en druiven. Ervaringen in prei zijn ook relevant voor uien en technieken die in de perenteelt werken zijn ook toepasbaar in de appelteelt.
 
Eindconclusie
Innovaties in het Kwadraat was een ambitieus praktijkexperiment, met veel innovaties, veel partijen, en een korte looptijd. De ambities zijn grotendeels gerealiseerd mede dankzij de grote inzet en toewijding van de bedrijven en deelnemers. Ook zijn er vragen onbeantwoord gebleven. Vragen die, op grond van de terugblik van alle deelnemers, verdienen om de komende tijd beantwoord te worden. De potenties van een systeemaanpak op basis van Integrated Pest Management en Integrated Nutrient Management, gebruik makend van de innovaties zoals in dit project, zijn veelbelovend. Naarmate telers er in slagen om met deze aanpak de inzet van chemische middelen en nutriënten verder terug te dringen, worden de toekomstkansen voor aandachtsteelten als prei, vollegrondsaardbeien en peren, groter, vooral ook in de markt!
 
 
Voor website van het project http://www.clm.nl/thema-s/landbouw/innovaties-in-het-kwadraat-krw-pilot

contact
Yvonne Gooijer                                   ygooijer@clm.nl